Deutsch
English
Người đứng đầu chính quyền Catalunya, Carles Puigdemont, muốn khởi động tiến trình đòi độc lập cho vùng đất này, sau “thắng lợi” của cuộc trưng cầu dân ý ngày Chủ nhật vừa qua. Sự kiên quyết của cả chính quyền trung ương và vùng đất này có thể đẩy Tây Ban Nha vào tình thế không lối thoát, với những hậu quả chưa thể lường trước. Ngày 3/10, tờ Le Monde của Pháp đánh giá về cuộc trưng cầu dân ý tại xứ Catalunya như sau:
Những diễn biến trong ngày Chủ nhật 1/10 vừa qua giống như là màn diễn của một kịch bản đã soạn sẵn. Thủ tướng Tây Ban Nha, Mariano Rajoy, đã cảnh báo ông không cho phép tổ chức cuộc trưng cầu dân ý bất chấp luật pháp và quyền lực của Nhà nước về nền độc lập của xứ Catalunya. Tòa án Hiến pháp Tây Ban Nha đã ra lệnh cấm. Thế nhưng người đứng đầu vùng Catalunya, Carles Puigdemont, vẫn tiếp tục chống lại tất cả vì “sự chính đáng của dân chúng” và “cam kết” đã đưa ra với những người từng đưa liên minh theo xu hướng ly khai của ông ta lên nắm quyền trong cuộc bầu cử tháng 9/2015.
Cuộc khẩu chiến giữa người đứng đầu chính phủ Tây Ban Nha và chính quyền vùng Catalunya (cả hai không thể đối thoại được với nhau từ nhiều tháng nay) đã báo hiệu một cú sốc không thể tránh khỏi. Nó đã xảy ra một cách khốc liệt, khi cảnh sát quốc gia đã tấn công những người Catalan đi bỏ phiếu. Hậu quả của diễn biến này cho đến nay chưa thể dự báo được.
Người đứng đầu vùng Catalunya đã tỏ thái độ không nhân nhượng trong kế hoạch sẽ tuyên bố độc lập cho địa phương của ông ngay trong tuần này. Phát biểu trên truyền hình trước cả khi công bố kết quả chính thức, ông tuyên bố: “Trong ngày của hy vọng và đau đớn này, các công dân Catalunya đã giành được quyền có một Nhà nước độc lập dưới hình thức một nền cộng hòa”. Ông cũng chỉ trích các “hành vi xâm phạm quyền và tự do” của người dân đã diễn ra ngày hôm đó. Liên tục trong bài diễn văn, Carles Puigdemont nhắc đến châu Âu và yêu cầu một sự trung gian hòa giải của cộng đồng quốc tế. Nhưng thực chất ông khiến cho người nghe hiểu rằng sẽ không chờ đợi đến lúc đó mới hành động, mà khẳng định “sẽ chuyển kết quả của cuộc bỏ phiếu lên Nghị viện Catalunya trong những ngày tới để Nghị viện này có thể hành động phù hợp với luật trưng cầu dân ý”.
Theo bộ luật gây tranh cãi này, một dạng Hiến pháp mini, vừa vô hiệu hóa Luật cơ bản Tây Ban Nha (Hiến pháp), vừa bãi bỏ quy chế tự trị của xứ Catalunya, được thông qua mà không cần thảo luận tại Nghị viện của vùng này ngày 7/9 chỉ với đa số thấp và bị Tòa án Hiến pháp Tây Ban Nha bác bỏ, thì quá trình ly khai sẽ được tuyên bố trong vòng 48 giờ sau khi kết quả trưng cầu dân ý được công bố và nếu như số người muốn ly khai giành phần thắng.
Trừ trường hợp bất ngờ lớn, liên minh ly khai nắm quyền tại Catalunya giữa đảng Junts pel si (Cùng nhau nói Có) và Ứng cử viên cho sự đoàn kết nhân dân (CUP, theo xu hướng thiên tả) sẽ phải tuyên bố độc lập cho Catalunya ngày 4/10. Chương trình hành động của họ sẽ được tiếp tục bằng “tiến trình lập hiến”, với các cuộc thương lượng giữa các đảng phái và với nhà nước Tây Ban Nha. Sau đó nhiều tháng, dự thảo Hiến pháp mới cho Catalunya sẽ được soạn thảo và đệ trình lên một nghị viện mới, gọi là Quốc hội lập hiến, thành lập sau một cuộc tổng tuyển cử mới. Một lãnh đạo của Ciudadanos, phe đối lập chính, giải thích “chính quyền Catalunya có thể kích hoạt ngay từ ngày thứ tư tuần này điều khoản giống như điều 50 của Hiệp ước châu Âu đối với Brexit: bắt đầu một tiến trình đàm phán kéo dài và gay go, cho phép họ kéo dài thời gian để tìm kiếm sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế, đồng thời cố gắng củng cố khối ủng hộ ly khai, ngoài đảng CUP, lực lượng hiện nay bị coi là một đồng minh gây phiền phức cho hình ảnh của họ”.
Madrid sẽ phản ứng như thế nào? Rõ ràng Thủ tướng Mariano Rajoy không để mặc một địa phương tuyên bố ly khai mà không có phản ứng gì. Trong trường hợp xảy ra một cuộc phản loạn, luật pháp cho phép ông chấm dứt quyền tự trị của Catalunya và nắm lại quyền kiểm soát cảnh sát địa phương, lực lượng Mossos d’Esquadra.
Việc đơn phương tuyên bố ly khai có thể khiến cho các thẩm phán Tây Ban Nha ra lệnh bắt giữ Carles Puigdemont và các thành viên của chính quyền Catalunya, những người trước đó đã bị khởi tố vì tội sử dụng sai công quỹ để tổ chức trưng cầu dân ý. Theo nhà báo Pháp Xavier Vidal-Folch, một chuyên gia về vấn đề Catalan, nếu điều này diễn ra thì “Nhà nước pháp quyền sẽ thắng thế nhưng hệ thống chính trị của Tây Ban Nha, của các vùng tự trị, sẽ bị thua”. Ông cũng cho rằng sẽ cần phải rất nhiều năm để hàn gắn và chữa lành các rạn nứt trong xã hội.
Các công đoàn lớn tại Catalunya đã kêu gọi tiến hành một cuộc tổng bãi công ngày 3/10 để phản đối các hành động bạo lực của cảnh sát. Các hiệp hội ủng hộ ly khai mạnh nhất cũng đã đưa ra những lời cảnh báo ông Puigdemont: “Chúng tôi chờ đợi cam kết của ông. Chủ tịch, đừng làm gì sai lầm với chúng tôi”.
Việc những người theo xu hướng ly khai cứ dấn bước, còn Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy thiếu một tầm nhìn cụ thể ngoại trừ một tuyên bố thuần túy mang tính chất pháp lý về cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất mà nước này biết đến kể từ khi thành lập nền dân chủ cách đây hơn 40 năm, đã làm dấy lên quan ngại về nguy cơ xảy ra tình huống xấu nhất. Cho rằng tiến trình phục hồi kinh tế sẽ đưa người Catalan “trở lại với lý trí” và các chia rẽ nội bộ trong khối chủ trương ly khai sẽ phá vỡ sự thống nhất của họ, ông Rajoy chờ đợi thời gian sẽ giải quyết được mọi thứ.
Đề xuất duy nhất mà những người theo xu hướng ly khai có thể chấp nhận hiện nay là tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý thực sự, hợp pháp về quyền tự quyết của Catalunya. Họ cho rằng đến nay, thời kỳ đàm phán về các nguyên tắc cấp ngân sách và cải thiện quy chế tự trị cho địa phương này đã chấm dứt. Một lãnh đạo của đảng Cánh tả ủng hộ độc lập cho người Catalan (ERC) tuyên bố thẳng thừng: Ai từ bỏ độc lập sẽ “chết ngay” về chính trị.
Tuy nhiên, người đứng đầu chính phủ Tây Ban Nha chưa bao giờ có ý định mở một cuộc trưng cầu dân ý về quyền tự quyết của địa phương. Hiến pháp không cho phép và đảng Nhân dân Tây Ban Nha cũng không muốn sửa đổi Hiến pháp để cho phép làm điều đó. Tối ngày 1/10, trong một diễn văn lạnh lẽo, Thủ tướng Rajoy đã nhắc lại rằng trên thực tế “không có cuộc trưng cầu dân ý nào tại Catalunya mà đó chỉ là một cuộc trình diễn”, đồng thời bày tỏ vui mừng về việc đã áp dụng chặt chẽ “luật pháp”, như thể ông đã giành thắng lợi.
Nhưng đó là một sai lầm. Cả Madrid và Barcelona không ai giành phần thắng sau ngày 1/10. Người đứng đầu chính quyền Catalan, Carles Puigdemont, đã thành công trong việc huy động hàng nghìn người Catalan xuống đường để bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu dân ý về quyền tự quyết đơn phương. Nhưng đó chỉ là một hành động giả tạo, thiếu các bảo đảm dân chủ tối thiểu, với các hòm phiếu không minh bạch và chương trình tin học đầy lỗi cho phép một người bỏ phiếu bỏ được nhiều lần. Cuộc bầu cử kết thúc với kết quả thực sự giễu cợt, chỉ phù hợp với một nền cộng hòa chuối: 90% người tham gia bỏ phiếu thuận cho ly khai, với tỷ lệ đi bầu khoảng 42%, tương đương 2,26 triệu người. Thủ tướng Rajoy còn nhận thất bại kép. Ông không chỉ không thể ngăn chặn cuộc trưng cầu dân ý, như đã cam kết, mà còn bị “sứt mẻ” hình ảnh. Hình ảnh cảnh sát tấn công người biểu tình đã lan khắp thế giới và càng củng cố cho lý lẽ của những người ủng hộ ly khai.
Lê Hoàng
Aufrufe: 146
